Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2011

Το ναυάγιο της ανθρώπινης αβελτηρίας

Η ΣΧΕΔΙΑ
Μιχάλης Μοδινός
Εκδ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ



Το ναυάγιο της ανθρώπινης αβελτηρίας

Τον Ιούνιο του 1816, ένα βασιλικό πλοίο, με τη συνοδεία μικρότερων σκαφών, απέπλευσε από τη Γαλλία μεταφέροντας κρατικούς αξιωματούχους και επιστήμονες, με προορισμό τη Σενεγάλη όπου θα δημιουργούσαν τις υποδομές για την ανάπτυξη αυτής της γαλλικής αποικίας, Λίγες εβδομάδες μετά τον απόπλου κι ενώ περιέπλεε κοντά στις αφρικανικές ακτές, το πλοίο, η «Μέδουσα», προσάραξε σε ύφαλο και δόθηκε διαταγή εγκατάλειψής του. Οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι επιβιβάστηκαν σε λέμβους που προπορεύθηκαν ακολουθούμενοι από μια ξύλινη σχεδία στην οποία επέβαιναν σχεδόν διακόσιοι άνθρωποι, κυρίως χαμηλόβαθμοι αξιωματούχοι και πλήρωμα, καθώς και ορισμένοι φιλοξενούμενοι. Η σχεδία συρόταν με σκοινιά από τις λέμβους που κάποια στιγμή, σκόπιμα ή από τον άνεμο, κόπηκαν. Για περίπου τέσσερις μέρες πάνω στη σχεδία διεξήχθη ένας αγώνας επιβίωσης που έφθασε μέχρι τον κανιβαλισμό. Πολλοί από τους επιβαίνοντες σκοτώθηκαν ή πέθαναν από τη δίψα, τα τραύματα και τις αρρώστιες. Καμιά εικοσαριά επέζησαν και τελικά διασώθηκαν από ένα περιπλέον πλοίο. Το ιστορικό αυτό γεγονός απεικονίζεται σε έναν πίνακα του ζωγράφου Τεοντόρ Ζερικό που ολοκληρώθηκε το 1819 και εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου.

Ο Μιχάλης Μοδινός επινοεί μια ιστορία που εξιστορεί τις ωδίνες της γέννησης του έργου «Σκηνή ναυαγίου», στο εργαστήρι του Ζερικό στη Μονμάρτρη. Κύριο πρόσωπο είναι η κ. Ζεπαρντιέ, επιζήσασα του αρχικού ναυαγίου, η οποία, με παράκληση του ζωγράφου, του αφηγείται όσα συνέβησαν πάνω στο «Μέδουσα», που έζησε η ίδια, και όσα της διηγήθηκε ο υπηρέτης της, ένας από τους επιζήσαντες της σχεδίας. Παράλληλα, παρακολουθούμε την προσπάθεια του ζωγράφου να διεξέλθει τους διάφορους τρόπους και τις τεχνικές έκφρασης, αλλά και το δρόμο μέσ’ από τον οποίο καταλήγει να αποδώσει, ή να ερμηνεύσει, αυτά που συνέβησαν πάνω στη σχεδία και να τους δώσει ένα υπερτοπικό και διαχρονικό νόημα.

Μέσ’ από την εξιστόρηση αναδύεται η μικρόνοια, η φαυλότητα αλλά και η ανικανότητα των αξιωματούχων και των πολιτικών. Κι ενώ, έπειτα από ένα τέτοιο δυστύχημα, η κοινή γνώμη ζητεί επιτακτικά την απόδοση ευθυνών, σπανίως αποδίδεται δικαιοσύνη. Έτσι και με το ναυάγιο της «Μέδουσας». Ο Μοδινός κινείται με άνεση μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής την οποία μελέτησε, αν και ίσως να μην εμβαθύνει αρκετά στις αιτίες που προκάλεσαν το ναυάγιο και στον αντίκτυπό του. Όμως η επιλογή από μέρους του μιας συγκεκριμένης ερμηνείας και προέκτασης του νοήματος του πίνακα, μας αποζημιώνει ως αναγνώστες, για την όποια επιφανειακότητα της γραφής και μας δίνει το ερέθισμα να στοχαστούμε πάνω στις σύγχρονες τραγωδίες που προκαλούνται από πολιτικές και επιχειρηματικές αβελτηρίες, για να μην πούμε τίποτα χειρότερο.

Η αφηγηματική δεινότητα του τοπογράφου-συγγραφέα, που από το 2005 στράφηκε οριστικά στη λογοτεχνία και την κριτική της, και η ικανότητά του να μετουσιώνει την επιστημονική του γνώση σε ευφάνταστες λογοτεχνικές περιγραφές, είναι εν πολλοίς δεδομένη. Αυτό που είναι, κατά την άποψη της υπογράφουσας, πιο ενδιαφέρον σε αυτό το μυθιστόρημα είναι η τεχνική του. Παρεμβάλλοντας ανάμεσα στο έργο και το δημιουργό του ή ανάμεσα στο έργο και στον τελικό αποδέκτη του, το θεατή, ένα τρίτο πρόσωπο, την κ. Ζερικό, που δεν είναι ούτε ζωγράφος ούτε συγγραφέας ούτε καν επιζήσασα της σχεδίας, δημιουργεί μια αν μη τι άλλο πρωτότυπη γέφυρα ανάμεσα στη ζωγραφική και τη λογοτεχνία, έτσι ώστε η «Σκηνή ναυαγίου» να γίνεται ταυτόχρονα ένα ζωγραφικό και λογοτεχνικό έργο που το παρακολουθούμε εν τη γενέσει του.
Βασιλική Χρίστη 

Παλεύοντας με τον καιρό και με τις λέξεις

Ο ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΤΟΥ ΤΩΡΑ

Κώστας Αρμεύτης
Εκδ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

Παλεύοντας με τον καιρό και με τις λέξεις

Ο Κύπριος Κώστας Αρμεύτης γεννήθηκε στο χωριό Επισκοπή, μεγάλωσε όμως στη Λεμεσό. Άσκησε διάφορα επαγγέλματα. Σπούδασε Αγγλική και Ελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για τέσσερα χρόνια δίδαξε Αγγλικά σε δικό του σχολείο στη Νεάπολη Βοιών Λακωνίας. Σήμερα ζει και εργάζεται στην Πάφο. Είναι ποιητής και έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές. «Ο Αιχμάλωτος του Τώρα» είναι το πρώτο του μυθιστόρημα.

Ένας νέος άνθρωπος, με αρκετές ήδη εμπειρίες, αποσύρεται από τον κόσμο στο Μεσοχώρι της Νεάπολης, στην Πελοπόννησο, ζώντας με τα ελάχιστα και με αποκλειστικό σκοπό να γράψει ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Γιατί πολυσέλιδο; Για να εξιστορεί όσα έζησε χωρίς να «εξαπατά» τον αναγνώστη, για να περιγράψει με ειλικρίνεια την περιπέτεια της ζωής του πάνω στη γη και να αφήσει ένα ίχνος στις γενιές και στους πολιτισμούς που θα διαδεχθούν το δικό μας, στην αιωνιότητα.

Ο συγγραφέας εξιστορεί λεπτομερειακά καθημερινές πράξεις, όπως η προσπάθεια του ήρωα να κάνει κατοικήσιμο ένα ερειπωμένο σπίτι στο χωριό και ν’ αντιμετωπίσει το κρύο και τη βροχή. Η έλλειψη χρημάτων τον αναγκάζει να κάνει διάφορες αγροτικές δουλειές για τους συγχωριανούς του που του στερούν χρόνο από το γράψιμο. Κατά καιρούς τον επισκέπτονται φίλοι του που του χαρίζουν για λίγο τη ζεστασιά της παρουσίας τους. Κι ο ίδιος επισκέπτεται κατά διαστήματα την Αθήνα. Ωστόσο, επιστρέφει πάντα στον τόπο που διάλεξε να ζήσει και αφοσιώνεται με όλο και μεγαλύτερη αυταπάρνηση στο σκοπό του.

Η γραφή του Αρμεύτη έχει δύναμη, παρά τις υπερβολικές, ίσως, παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί κάποιες φορές και την αναλυτική περιγραφή ακόμη και σωματικών διεργασιών, όπως η αφόδευση, που ωστόσο παίζουν κάποιο ρόλο στο πλαίσιο μιας γενικότερης θεώρησης της ζωής. Οι φιλοσοφικές συζητήσεις που κάνει ο ήρωας με τους φίλους του και η προσπάθεια του συγγραφέα να αναφερθούν μέσα στο κείμενο στοχαστές και ρεύματα, μένει, ενδεχομένως, σε ένα πρώτο επίπεδο που μπορεί να ικανοποιεί την περιέργεια του αναγνώστη, δεν πηγαίνει ωστόσο σε βάθος για να ενσωματωθεί στον «ιστό» του μυθιστορήματος. Ωστόσο η γραφή του έχει δύναμη, γιατί προέρχεται από το κατεργασμένο υλικό της εμπειρίας και ενδύεται τον ποιητικό τρόπο που κρύβεται μέσα στον καθένα μας, ίσως, αλλά δεν κατορθώνει να βγει στην επιφάνεια, παρά μόνο αν κανείς το προσπαθήσει πολύ και αν καταφέρει να αγκιστρωθεί από διαβάσματα, αν η λογοτεχνία τού γίνει πραγματικά κτήμα, ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει την επέλαση της ισοπεδωτικής εμπειρίας. Τα παραπάνω αποτελούν προέκταση, ή ερμηνεία, του προβληματισμού του συγγραφέα όπως καταγράφεται στο βιβλίο και όχι σκέψεις της υπογράφουσας.

Ο ήρωας, λοιπόν, πασχίζει να γίνει δημιουργός. Αιχμάλωτος του τώρα, των αναπόδραστων δυνάμεων που τον μεταφέρουν, άγνωστο πού, επιτρέποντάς του μόνο μια διαδρομή πριν τον ξεράσει κάπου (σελ. 125). Γράφοντας πού και πού σκέψεις σε κόλλες χαρτί (σελ. 165-166). «Ένας Πελασγός, ξεκομμένος από ποιους συνδυασμούς της μοίρας και άλλων ακατανόητων δυνάμεων, ριγμένος στα αδυσώπητα κανάλια του έτους 1979, μακριά από τον πολιτισμό, απομονωμένος σ’ αυτό το εγκαταλειμμένο εδώ και τόσα χρόνια σπίτι.» (σελ. 249 και στο οπισθόφυλλο).

Δίνοντας την ευκαιρία στη λέξη να επαναπατριστεί, να ξαναβρεί το πρωταρχικό της νόημα (σελ. 260). Ανακαλύπτοντας το μονοπάτι με τις ντοματιές που δεν κάρπισαν «γιατί εκεί δίπλα βρισκόταν μια μεγάλη καρυδιά που έριχνε τον ίσκιο της βαρύ κι ασήκωτο πάνω τους» (σελ. 345-346). Κι αν κρίνουμε από την κατάληξη, που δεν θ΄αποκαλύψουμε, μάλλον τα καταφέρνει.
Βασιλική Χρίστη
www.diavasame.gr
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...
Προσαρμοσμένη αναζήτηση