Οι εκδότες απαντούν | Κάτια Λεμπέση

Συνέντευξη στον Κώστα Αγοραστό

Βρίσκεται στο τιμόνι του Κέδρου εδώ και πολλά χρόνια καταφέρνοντας να ισορροπήσει την αγάπη της για τα βιβλία και τους συγγραφείς με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του εκδοτικού οίκου. Η κυρία Κάτια Λεμπέση, με το γνωστό της sui generis στιλ, μας μιλά για την κρίση στο χώρο του βιβλίου και απαντά στις φήμες για τον κλυδωνισμό του Κέδρου.

Κυρία Λεμπέση, ήθελα αρχικά να σας ευχαριστήσω για το χρόνο σας. Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με μια ερώτηση επικαιρότητας που αφορά τον Κέδρο. Ηγείσθε ενός ιστορικού εκδοτικού οίκου που κατά τις κακές γλώσσες κλυδωνίζεται. Θα ήθελα το σχόλιό σας πάνω σ’ αυτό.

Ο εκδοτικός οίκος δεν κλυδωνίζεται. Ο Κέδρος είναι σταθερός, γόνιμος και παραγωγικός, και το εκδοτικό μας πρόγραμμα για το 2012 πλούσιο και με πολλά δυνατά χαρτιά. Περνάμε δυσκολίες, αυτές που περιγράφουν όλοι οι εκδότες. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που περνάμε δυσκολίες. Ίσως γι' αυτό και τις αντιμετωπίζουμε πιο ψύχραιμα. Όσο για τις κακές γλώσσες, αρκεί να δει κανείς ποιοι ωφελούνται από τις φήμες αυτές, για να καταλάβει από πού πηγάζουν.

Έπειτα από όλα αυτά τα χρόνια στο τιμόνι του Κέδρου, θεωρείτε ότι ο κάθε εκδοτικός οίκος έχει ανάγκη τους συγγραφείς του ή οι συγγραφείς είναι αυτοί που εξαρτώνται από τον οίκο, που τους δίνει το βήμα και τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν το έργο τους με το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό;

Για έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, είναι πολύ σημαντικό το ποιος εκδότης θα τον εμπιστευτεί. Και είναι λίγοι οι εκδότες που πειραματίζονται με νέους συγγραφείς. Για τους καταξιωμένους συγγραφείς, πιστεύω πως η επιλογή του εκδότη έχει μικρότερη σημασία. Συγγραφείς και εκδότες είναι σύμμαχοι σε μια κοινή προσπάθεια, τα οφέλη και των δυο άρρηκτα συνδεδεμένα. Οι εκδότες χρειάζονται τους συγγραφείς ακριβώς όπως οι συγγραφείς τους εκδότες, στην μέχρι σήμερα τουλάχιστον διαμορφωμένη κατάσταση. Ίσως οι τεχνολογικές εξελίξεις αλλάξουν στο μέλλον τις ισορροπίες.

Ο Κέδρος είναι ένας από τους ελάχιστους εναπομείνατες ιστορικούς εκδοτικούς οίκους. Τα τελευταία χρόνια έχει πληγεί από μια σειρά μετεγγραφών ηχηρών ονομάτων που παραδοσιακά του εμπιστεύονταν τα βιβλία τους. Θέλετε να κάνετε μια εκτίμηση για το τι συνέβη και δεν μπορέσατε να κρατήσετε τους συγγραφείς σας;

Κάποιοι συγγραφείς μετακινήθηκαν γιατί άλλοι εκδότες τους πρότειναν υψηλότερα ποσοστά, κάτι που για εμάς δεν ήταν εφικτό. Είναι άλλωστε πιο εύκολο να προσφέρεις υψηλότερα ποσοστά σε ήδη καταξιωμένους συγγραφείς, από το να αναζητάς νέους και να προσπαθείς να τους καθιερώσεις. Άλλοι μετακινήθηκαν γιατί θεώρησαν ότι δεν προωθούσαμε επαρκώς το έργο τους, δεν είδα όμως να επιβεβαιώνονται οι προσδοκίες τους. Άλλοι, πάλι, δεν μπήκαν ούτε στον κόπο να δώσουν μια εξήγηση για τη λήξη μακρόχρονων, απρόσκοπτων και επιτυχών συνεργασιών. Λάθη σίγουρα έγιναν και από την πλευρά μας, όμως όχι τόσα -και τόσο σοβαρά- όσο μας καταμαρτυρούν ορισμένοι. Μας πήγε λίγο πίσω όλο αυτό, όμως εμείς κοιτάμε πάντα μπροστά, και βρισκόμαστε ήδη σε τροχιά ανάκαμψης.

Ίσως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Κέδρου είναι η τεράστια και πολύ πλούσια εκδοτική δραστηριότητα σε ποίηση και πεζογραφία τα τελευταία 60 χρόνια. Θεωρείτε ότι έχετε αξιοποιήσει (ως προς τη διάθεση στα βιβλιοπωλεία και τις εκδόσεις) με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όλο σας το υλικό;

Για μας, ένα από τα μεγάλα στοιχήματα αυτής της δύσκολης για την αγορά περιόδου είναι ακριβώς αυτό: να αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο τρόπο τον κορμό του εκδοτικού μας οίκου, που είναι βιβλία κάποιων από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα, βιβλία που θεωρούνται κλασικά. Στο πλαίσιο αυτό, ξεκινήσαμε τη χρονιά με αυτές τις ενέργειες, ενώ έπονται και πολλές άλλες:

- επανεκδώσαμε τον Οδυσσέα του Τζαίημς Τζόυς και σε επετειακή έκδοση με σκληρό εξώφυλλο

- ετοιμάζουμε ένα μεγάλο αφιέρωμα τιμώντας τα 90 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με πολλές ενέργειες, εκδηλώσεις και διαγωνισμούς, δίνοντας έμφαση στην παρουσίαση των παλαιότερων και νεότερων βιβλίων που αναφέρονται στα γεγονότα της εποχής

- ετοιμάζουμε συλλεκτική έκδοση του έργου Η φανέλα με το εννιά, του Μένη Κουμανταρέα, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων παρουσίας του στα Γράμματα, καθώς και μεγάλη εκδήλωση για τον συγγραφέα

- σχεδιάζουμε αφιέρωμα στον Τάσο Λειβαδίτη, με αφορμή τα 90 χρόνια από τη γέννησή του

- επανεκδώσαμε την Φανταστική περιπέτεια του Αλέξανδρου Κοτζιά, με πρόλογο του Ηλία Μαγκλίνη. Αυτό είναι ένα βιβλίο ελάχιστα γνωστό στους νεότερους, μα τόσο επίκαιρο σήμερα, καθώς μιλά για την παθογένεια του ελληνικού Δημοσίου.

Η αλήθεια είναι πως τα προηγούμενα χρόνια είχαμε μπει και εμείς στην κούρσα του πρωταθλητισμού, όπου μέτρο για τη δραστηριότητα των εκδοτικών οίκων ήταν ο αριθμός των νέων τίτλων που εξέδιδαν. Σήμερα, συνεχίζοντας βέβαια την παραγωγή νέων βιβλίων, δίνουμε περισσότερη έμφαση στον λογοτεχνικό αυτό πλούτο που, όπως επισημάνατε και εσείς, είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημά μας.

Αυτή την περίοδο οι εκδόσεις Κέδρος εμφανίζουν ένα προφίλ πολυσυλλεκτικό, που περιλαμβάνει από ταξιδιωτικούς οδηγούς και βιβλία μαγειρικής έως ογκώδη μπεστ σέλερ και παιδικά βιβλία, σε αντίθεση με τον Κέδρο που ξέραμε, που ήταν αυστηρά προσηλωμένος στην πεζογραφία και την ποίηση αξιώσεων. Ποιες από τις δύο εκδοχές εσείς προτιμάτε και τι είναι αυτό που σας οδήγησε στον σημερινό, διευρυμένο κατάλογο.

Ο κατάλογός μας δεν διευρύνθηκε τώρα, αλλά στις δεκαετίες του 1980 και 1990, όταν η κατάσταση στο χώρο του βιβλίου μα και γενικότερα στην κοινωνία άλλαζε ραγδαία και ήταν αναγκαία -και ευχάριστη- η προσαρμογή μας στις αλλαγές. Η επιλογή για έναν εκδοτικό οίκο σαν τον Κέδρο θα ήταν ή να εκδίδει ελάχιστα βιβλία, αυτά που χαρακτηρίσατε “αξιώσεων” και να επανεκδίδει τα παλαιότερα βιβλία του, που σημαίνει ότι, μοιραία, θα συρρικνωνόταν, ή να επεκταθεί και σε άλλες εκδοτικές δραστηριότητες. Αυτό επιλέξαμε να κάνουμε εμείς. Πάντως είναι πραγματικά ελάχιστες οι επιλογές που γίνονται για αμιγώς εμπορικούς λόγους˙ το κριτήριό μας είναι πάντα και ποιοτικό.

Από τα χρόνια που αναλάβατε εσείς τον Κέδρο έχουν γίνει σχεδόν θρυλικές οι σχέσεις που έχετε και αναπτύσσετε με τον καθένα συγγραφέα του οίκου σας ξεχωριστά. Τους αγαπάτε, τους φροντίζετε, τολμώ να πω, τους μεγαλώνετε. Πόσο σημαντικό είναι για εσάς να βρίσκεστε τόσο κοντά στους συγγραφείς σας;

Είναι το πιο ευχάριστο κομμάτι της δουλειάς μου. Πραγματικά τους αγαπώ τους συγγραφείς με τους οποίους συνεργάζομαι, και τους θεωρώ πολύ δικούς μου ανθρώπους. Είναι φίλοι μου, τους εκτιμώ, περνάω καλά μαζί τους και μου αρέσει να τους φροντίζω και να τους νοιάζομαι. Είμαι άνθρωπος αυθόρμητος, και με αυτό τον αυθορμητισμό φέρομαι και στους συγγραφείς, όπως και στους φίλους μου. Ποτέ δεν ήμουν “καθώς πρέπει”, ούτε και θα γίνω τώρα. Αυτό άλλοι το εκτιμούν και άλλοι όχι. Πάντως είναι πολύ σημαντικό για μένα το ανθρώπινο επίπεδο των σχέσεων, και σίγουρα δεν μετράω τους ανθρώπους με βάση το πόσα χρήματα θα αποκομίσω από τη συνεργασία μου μαζί τους.

Σας έχει ποτέ κοστίσει αυτό σε ειλικρίνεια ως προς τα κείμενα των συγγραφέων;

Όπως εκδηλώνω τον ενθουσιασμό μου για όσα μου αρέσουν, έτσι εκφράζω και τις επιφυλάξεις μου για όσα δεν μου αρέσουν. Άρα, οι φιλικές μου σχέσεις δεν μου έχουν κοστίσει σε ειλικρίνεια, όμως η ειλικρίνειά μου μού έχει κοστίσει σε... επαγγελματικό επίπεδο. Όπως σας είπα και νωρίτερα, είμαι αυθόρμητη. Δεν λειτουργώ διπλωματικά. Για κάποιους αυτό είναι ελάττωμα.

Μια πολύ σημαντική παράμετρος της δραστηριότητας του Κέδρου ήταν τα πολιτικά, με την ευρύτερη έννοια του όρου, κείμενα τα οποία εξέδιδε. Σήμερα, που οι συνθήκες είναι εξίσου αμφιλεγόμενες, βλέπετε να αφορά τους νέους συγγραφείς να μιλήσουν πολιτικά; Και, αν ναι, με ποια εκφραστικά μέσα; Μέσα από την ποίηση, το μυθιστόρημα ή τα θεατρικά κείμενα;

Και τα τρία είδη που αναφέρατε προσφέρονται για αποτύπωση της πολιτικής κατάστασης και -κυρίως- για σχολιασμό της. Εκτός από την έκδοση αμιγώς πολιτικών, μη λογοτεχνικών, κειμένων (όπως το Ευημερία χωρίς ανάπτυξη – ένα εναλλακτικό μοντέλο διεξόδου απ' την κρίση του Τιμ Τζάκσον, το Τι να κάνουμε; του Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ ή το Μικρός οδηγός της πολιτικής διαφθοράς του Brice de Tours και οι Εξομολογήσεις ενός διεφθαρμένου τραπεζίτη του επονομαζόμενου “Κροίσου”) ενθαρρύνουμε ιδιαίτερα την ενασχόληση των λογοτεχνών μας με θέματα πολιτικής. Μπορεί ο όρος “πολιτική” να έχει αλλάξει περιεχόμενο, όμως η λογοτεχνία οφείλει να σχολιάζει, και πιστεύω ότι το κάνει. Από τα βιβλία που θα εκδοθούν το 2012, το Abacus, ένα παιχνίδι απληστίας της πρωτοεμφανιζόμενης Ναταλίας Δαδίδου είναι ένα σύγχρονο και απόλυτα πολιτικό μυθιστόρημα, που αποτυπώνει όλη την παρούσα κατάσταση και τα χρηματοοικονομικά παιχνίδια που οδήγησαν σ' αυτήν. Το Η καταιγίδα έρχεται, συνέχισε να τρέχεις του Γιάννη Γρηγοράκη μιλά για τις εταιρίες που εκμεταλλεύονται τα οικοσυστήματα χωρών του Τρίτου Κόσμου (και όχι μόνο, καθώς υπάρχει αναφορά και στην Ελλάδα), για την ιδιαίτερα επωφελή γι' αυτές παραγωγή ενέργειας. Το Δεν θα ησυχάσουμε ποτέ του Βασίλειου Χριστόπουλου είναι ένα πολιτικό-υπαρξιακό μυθιστόρημα για τη σκληρή εποχή της χρεοκοπίας και των οικονομικών μεταναστών. Επίσης, το μυθιστόρημα Τι είδε η Λίρα Καζάν της Ευά Ζολί, υποψήφιας των Οικολόγων Πράσινων στις επικείμενες γαλλικές προεδρικές εκλογές, και της διακεκριμένης δημοσιογράφου Ζυντίτ Περινιόν, είναι ένα πολιτικό και οικολογικό θρίλερ με θέμα τις σκοτεινές διασυνδέσεις μεταξύ της ολιγαρχίας που ελέγχει την ρωσική στρατιωτική βιομηχανία, των υπηρεσιών πληροφοριών της Δύσης και των μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών που απειλούν με καταστροφή το Δέλτα του Νίγηρα. 

Αυτά είναι, κατά τη γνώμη μου, τέσσερα σύγχρονα πολιτικά μυθιστορήματα. Όπως πολιτική θεωρώ κατ' ουσίαν και την ποίηση του Τίτου Πατρίκιου (Συγκατοίκηση με το παρόν). Σήμερα, που δεν υπάρχει πια “στρατευμένη” τέχνη, κανείς ανακαλύπτει και την πολιτική διάσταση του προσωπικού. Πιστεύω, με δυο λόγια, πως ένα σημαντικό μέρος της σημερινής μας λογοτεχνικής παραγωγής είναι βαθιά πολιτική, αλλά με έναν διαφορετικό τρόπο απ' ό,τι παλαιότερα.

www.bookpress.gr