Αξονας όλης της αφήγησης είναι η ερωτική σχέση ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές, τον Σταύρο και την Αυγή, αφετηρία και τέρμα της αφηγηματικής στρατηγικής της συγγραφέως. Περιελισσόμενη η σχέση αυτή γύρω από το καζίνο και τον συναφή τζόγο, μετατρέπεται σε αδηφάγο στόμα που καταπίνει τους κεντρικούς ήρωες και τους συμπαρασύρει στο πιο δυσαναπλήρωτο κενό: το υπαρξιακό.
Η Α.Μ. επιδιώκει, στο συγκεκριμένο βιβλίο, να αναδείξει τις δύο παράλληλες, εξίσου σημαντικές, διαδρομές, την εσωτερική και εξωτερική, που ακολουθεί η περιπέτεια του Ερωτα και, συναφώς, της Τύχης στις ανθρώπινες ζωές. Για να το επιτύχει, επινοεί δύο παράλληλες και ισότιμες δομές: μία με γ΄πρόσωπο αφηγητή που διακινεί τη δράση και μία με β΄πρόσωπο αφηγητή που καταγράφει την ψυχική περιπέτεια του πρωταγωνιστή. Η επιλογή της αποδεικνύεται ορθή: το β΄ πρόσωπο, με τη θέρμη και την εγγύτητά του, προσφέρεται πολύ περισσότερο από το κάπως ψυχρό και αποστασιοποιημένο γ΄, για την ιστόρηση της εσωτερικής περιπέτειας του ήρωα.
Εσωτερικός μονόλογος
Το πιο ενδιαφέρον, ίσως, στοιχείο του μυθιστορήματος είναι ο ανεστραμμένος εσωτερικός μονόλογος του κεντρικού ήρωα. Διαθλασμένη από ένα άλλο πρόσωπο, τον β΄πρόσωπο αφηγητή, η ψυχική ζωή του Σταύρου ξετυλίγεται με τρόπο που πείθει ακόμα και τον πιο κακόπιστο παρατηρητή: ένα εκρηκτικό μείγμα μεγαλείου και παραφροσύνης, καλοσύνης και κακότητας, κινεί τον ήρωα μέσα από πολυάριθμους ψυχικούς λαβυρίνθους προς κάτι που, στο τέλος, μπορεί να μοιάζει και με κάθαρση. Ενας παίχτης, με την ακριβή ντοστογιεφσκική διάσταση του προσώπου (πώς θα μπορούσε να λείπει το αρχέτυπο κάθε σχετικής λογοτεχνικής αποτύπωσης;), αναδύεται μέσ' από τις σελίδες του μυθιστορήματος, αντιστρατευόμενος πρώτα απ' όλα τον εαυτό του.
Πίσω από το πραγματολογικό υλικό του βιβλίου και την, οπωσδήποτε, βιωματική αφετηρία της συγγραφέως κρύβεται η πρόθεσή της να εγκλωβίσει την τραγικότητα της ανθρώπινης συνθήκης. Κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κατανέμει ισόρροπα το κέντρο βάρους της αφήγησής της ανάμεσα στην εξωτερική ιστόρηση των γεγονότων και το ψυχικό αποτύπωμά τους στους ήρωες. Πιστή στο μοντερνιστικό πρόταγμα για αναδίφηση της εσωτερικότητας μέσω της συνειδησιακής ροής, η Μαντόγλου το πραγματώνει, μέσω της β΄πρόσωπης αφήγησης, σ' αυτόν τον ανεστραμμένο εσωτερικό μονόλογο, που, νομίζουμε, απηχεί πολύ περισσότερο ένα αφηγηματικό προσωπείο της ίδιας της συγγραφέως παρά τον ανώνυμο αφηγητή.
Το προσωπείο
Είναι γνωστό πως, όσο περισσότερο ωριμάζει ο συγγραφέας, τόσο περισσότερο εξαφανίζεται το αφηγηματικό του εγώ. Στο σημείο αυτό η Α.Μ. τα καταφέρνει κατά το ήμισυ: ενώ, πράγματι, το προσωπείο του συγγραφέα εξαφανίζεται εντελώς -υποψιαζόμαστε μάλιστα πως η συγγραφέας κρύβεται περισσότερο πίσω από τον «Σταύρο» παρά πίσω από την «Αυγή»-, παραμένει ωστόσο διάχυτη μια γυναικεία αύρα στη χαρακτηρολογία του μυθιστορήματος. Ομως το πρόσωπο «συγγραφέας», μέσα στο έργο. δεν το χαρακτηρίζει μόνο το αφηγηματικό προσωπείο του, αλλά και όλες οι (πραγματικές) ταυτότητές του: η βιολογική, η διανοητική, ιδίως δε η έμφυλη.
Η Αργυρώ Μαντόγλου με το «Ολα στο μηδέν» κατορθώνει να συγκεράσει έναν νέας κοπής μοντερνισμό με παραδοσιακότερους τρόπους αφήγησης. Μιλώντας για τα ανθρώπινα πάθη, τον Ερωτα και την, περίπου, αυτοκαταστροφική αναζήτηση της Τύχης, επιτυγχάνει να κάνει νύξεις στην τραγικότητα της ανθρώπινης μοίρας. Και μολονότι δεν κατορθώνει να υπερβεί τη μερικότητα της γυναικείας ματιάς, τουλάχιστον στο πεδίο των μυθοπλαστικών χειρισμών, πετυχαίνει, με την ισορροπία ανάμεσα σε εσωτερική ζωή και εξωτερική δράση, να συστήσει μια σφριγηλή αφήγηση για το ευτελές της ανθρώπινης μοίρας.
Γιώργος Ξενάριος, Καθημερινή, 28.06.09
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου