Χρειαζόμαστε την καθαρή ματιά του ξένου

Της Ελπίδας Πασαμιχάλη
bookpress

Ποιος ήταν λοιπόν ο Αλφόνς Χοχάουζερ; Σε ποιον «θεό» πίστευε αυτός ο μυστηριώδης Αυστριακός που, το 1926 και σε ηλικία 20 ετών, έφτασε στο Πήλιο, έχοντας κάνει ήδη τον γύρο της Μεσογείου; Σε αυτή την ιδιαίτερη προσωπικότητα, που έφυγε
από το σπίτι του στα δεκάξι και έζησε ως βοσκός, ψαράς, αλλά και πρωτοπόρος του εναλλακτικού τουρισμού στο Τρίκερι, είναι αφιερωμένο το νέο μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου. Ο Αλφόνς υπήρξε ένας άνθρωπος με μυθιστορηματική ζωή, από αυτούς που ξεχωρίζουν μέσα στο πλήθος και μοιραία προκαλούν την περιέργεια, την καχυποψία και τη… Μοίρα! Υπήρξε συνεργάτης των ναζί; Υπήρξε αρχαιοκάπηλος; Αντλώντας υλικό από μια πραγματική ιστορία, ο συγγραφέας ακολουθεί τα ίχνη ενός προσώπου το οποίο ανεπίσημα συνδέθηκε με την ανακάλυψη του λαμπρού αγάλματος του Δία ή του Ποσειδώνα του Αρτεμισίου, ενώ ο περήφανος θάνατός του έβαλε την τελευταία πινελιά στο μοναδικό έργο τέχνης που έχει την υπογραφή του: την ίδια του τη ζωή.
Ποιος ήταν ο Αλφόνς; Ένας πρωτοπόρος οικολόγος ή ένας ναζί; Ήταν φιλέλληνας ή αρχαιοκάπηλος; Ήταν οραματιστής ή τυχοδιώκτης;
Αυτά τα ερωτήματα-διλήμματα παιδεύουν τον αφηγητή, καθώς βασανίζεται να βρει απάντηση γύρω από την πολυσύνθετη προσωπικότητα του Αλφόνς. Σε κάποιο σημείο, μάλιστα, της έρευνας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι συνδύαζε τα πιο αντιφατικά στοιχεία, ήταν σαν «χρυσόσκονη και λάσπη μες στον ίδιο τενεκέ». Βέβαια, στο τέλος τα νέφη αραιώνουν και φαίνεται καθαρά ότι πρόκειται για μια εντελώς ξεχωριστή προσωπικότητα, που, παρά τα κάποια λάθη και τις αμαρτίες στα νεανικά του χρόνια, ήταν ένας άνθρωπος σπάνιος: οικολόγος, φιλέλληνας, οραματιστής και βαθιά ουμανιστής.
Αποτελεί ιστορική μαρτυρία ή μυθοπλασία η συμμετοχή του στην ανακάλυψη του Δία ή του Ποσειδώνα του Αρτεμισίου;
Το 1928 ανακαλύπτεται στον θαλάσσιο δίαυλο ανάμεσα στο Τρίκερι και στο Αρτεμίσιο ο μπρούντζινος θεός, που κοσμεί το αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας και για τον οποίο ακόμα και σήμερα οι αρχαιολόγοι ερίζουν αν είναι ο Ποσειδώνας ή ο Δίας. Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν ανακάλυψα, μέσα από μαρτυρίες και κείμενα, ότι ένας από το πλήρωμα του καϊκιού που βρήκε το άγαλμα ήταν και ο Αλφόνς. Σαν να μην έφταναν δηλαδή οι τόσες «ηρωικές» του δράσεις, ερχόταν τώρα να προστεθεί και μια τέτοια εμπλοκή. Είχα λοιπόν ως βάση την κατά λέξη αναφορά-μαρτυρία του συντρόφου του Αλφόνς, που πήρε μέρος και αυτός στην ανέλκυση του αγάλματος. Ο πειρασμός ωστόσο ήταν μεγάλος, με αποτέλεσμα να βάλει και η μυθοπλασία λίγο το χεράκι της.
Τι ήταν εκείνο που σας προσέλκυσε στην προσωπικότητα, στον βίο και την πολιτεία του Αλφόνς; Ήταν η πολυκύμαντη και ανήσυχη ζωή του ή η αξιοπρέπεια και η αρχοντιά του θανάτου του;
Ήταν σαν να αντίκρισα στον καθρέφτη της ζωής του το είδωλο της δικής μου ζωής, ανεστραμμένο όμως. Όλα όσα κατόρθωσε αυτός και που εγώ τα είχα επιθυμήσει, μα ποτέ δεν τα κατόρθωσα: θαυμαστά ταξίδια, περιπέτειες, ξεχωριστά βιώματα, δυνατές συγκινήσεις. Με λίγα λόγια, μια ζωή συναρπαστική και ιδιαίτερη. Να φανταστείτε ότι και αυτός ο θάνατος του Αλφόνς είναι, κατά έναν περίεργο τρόπο, αξιοζήλευτος και ελκυστικός.
Προσωπικότητες σαν τον Αλφόνς, που αγάπησαν την Ελλάδα και συνέδεσαν τη μοίρα τους μαζί της, θα μπορούσαν να παρουσιαστούν και σήμερα;
Δυστυχώς, σήμερα ακόμη ψάχνουμε ανά την υφήλιο να ανακαλύψουμε φιλέλληνες και ανθέλληνες. Εκείνο που χρειαζόμαστε είναι η καθαρή ματιά, ιδίως του άλλου, του «ξένου», πάνω στις αρχές που οικοδομούν τον πολιτισμό μας. Γιατί σήμερα πληρώνουμε την υπεροψία των τελευταίων χρόνων: πόσο δεν νοιαστήκαμε για τον απάτριδα, για εκείνον που άπλωσε το χέρι του στη γενναιοδωρία μας και εμείς τον αρνηθήκαμε, βουτηγμένοι καθώς ήμαστε στην ευωχία του λάιφ στάιλ και της νάιλον ζωής. Ο Αλφόνς –και το λέω με πόνο ψυχής– είναι ο πιο Έλληνας που έχω γνωρίσει. Μακάρι να έχει αφήσει επιγόνους…
Τι θα μπορούσε να αγαπήσει σήμερα ένας ξένος στην Ελλάδα, που οι μύθοι έχουν γκρεμιστεί και οι πολιτιστικές αξίες πωλούνται στο χρηματιστήριο του μαζικού τουρισμού;
Όχι βέβαια τα πάμπολλα δήθεν που μας έχουν κατακλύσει, τους Ελληναράδες, το νταηλίκι εκ του ασφαλούς, τον κίβδηλο λόγο των πολιτικών, τον νεοπλουτισμό, τη βαρβαρότητα απέναντι στο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Θα μπορούσε όμως κανείς να λατρέψει την ομορφιά κάποιων απλών ανθρώπων που δεν έχουν συνείδηση του κάλλους τους, τις ελάχιστες απείραχτες γωνιές της ελληνικής φύσης, παλαιότερα και σημερινά έργα του πολιτισμού που επιμένουν στην ποιότητα, κάνοντας πέρα την όποια δόξα της εμπορικότητας. Τώρα νομίζω πως είναι και η χρυσή ευκαιρία της ελληνικής πεζογραφίας. Δηλαδή, να καταγράψει με τόλμη τον βόθρο όπου έχουμε πέσει και ταυτόχρονα να προτείνει, με τον τρόπο της, σωσίβιο για να σωθούμε.

Ποιος θυμάται τον Αλφόνς
Μεταίχμιο 2010
ΣΕΛ. 309, ΤΙΜΗ €17,00
Κυκλοφορεί και σε audio book

(απόσπασμα)