Γράφει η Μικέλα Χαρτουλάρη
«Στη φτώχεια, που πολλά κακά φέρνει μαζί της, μην προσθέτεις και τις ταλαιπωρίες του δανεισμού και του χρέους, αλλά και μην της στερείς το μόνο στο οποίο υπερέχει του πλούτου, την ξεγνοιασιά. Γιατί τότε προκύπτει η γελοία κατάσταση της παροιμίας: δεν μπορώ να κουβαλήσω την κατσίκα / φορτώστε στους ώμους μου το βόδι».
Είναι ο Πλούταρχος σε μία από τις πραγματείες των «Ηθικών» που έγραψε όσο δίδασκε Φιλοσοφία στη Ρώμη στα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ. Μεταφρασμένο και σχολιασμένο από την Πολυξένη Παπαπάνου, αυτό το κείμενο που κλείνει το μάτι στην επικαιρότητα θα κυκλοφορήσει άμεσα από τη Νεφέλη με τίτλο «Οι συμφορές του δανεισμού», δίνοντας το στίγμα της νέας σοδειάς βιβλίων.
Πράγματι, η καινούργια εκδοτική παραγωγή υπόσχεται καίριους τίτλους, που παρουσιάζουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: είτε πρόκειται για μυθιστορήματα, είτε για αυτοβιογραφικές αφηγήσεις, είτε για επιστημονικά δοκίμια και μελέτες, οι περισσότεροι δίνουν κλειδιά για την κατανόηση της σημερινής κατάστασης πραγμάτων. Συζητούν την οργή, την απελπισία, τον φόβο, την αβεβαιότητα, τη ματαίωση, την εγκληματικότητα, που εξαιτίας της κρίσης σμιλεύουν τις κοινωνίες μας, αλλά συνομιλούν και με το χθες όπου βρίσκονται οι ρίζες της σημερινής παθολογίας.
Το αστυνομικό μυθιστόρημα «Εύκολη λεία» του Τζον Χάρβεϊ (Πόλις) είναι χαρακτηριστικό διότι εστιάζει το ενδιαφέρον του στους παρίες του οικονομικού συστήματος: στους ευάλωτους και επικίνδυνους αποκλεισμένους. Αυτός ο βρετανός, έγινε γνωστός με τα δέκα μυθιστορήματά του για το Νότιγχαμ, μια πόλη με υψηλούς δείκτες εγκληματικότητας, τραυματισμένη από την αποβιομηχάνιση που εγκαινίασε η Θάτσερ. Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινείται και το μυθιστόρημα «Pigeon English» του Στίβεν Κέλμαν (Μεταίχμιο), ο οποίος εστιάζει στην αγριότητα που αναπτύσσεται στις μεικτές εγγλέζικες γειτονιές. Με αντίστοιχους προβληματισμούς, ο Αυστραλός Ρίτσαρντ Φλάναγκαν σχολιάζει στην «Αγνωστη τρομοκράτισσα» (Αγρα) την καταπάτηση των κοινωνικών δικαιωμάτων χάριν της επιβολής του νόμου και της τάξης - επιλογή πολιτική των δυτικών κυβερνήσεων που προτάσσει την ασφάλεια, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την κοινωνική συνοχή. Οι σκοτεινές πλευρές των σύγχρονων κοινωνιών αναδεικνύονται επίσης στα έργα των Αλαν Χόλινχερστ (Καστανιώτης), Μπρετ Ιστον Ελις και Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (Κέδρος).
Το ίδιο εύγλωττη για την προβληματική επικαιρότητα είναι και η περίπτωση του Μεξικού, που τέσσερις αιώνες τώρα δοκιμάζεται προσπαθώντας να συνθέσει τις πολιτισμικές, φυλετικές, θρησκευτικές, κοινωνικές και οικονομικές αντιθέσεις του και που μαστίζεται σήμερα από την ανεργία και την εγκληματικότητα. Αυτό το παράδειγμα της σύγκρουσης και της συγχώνευσης δυτικού και ντόπιου στοιχείου, αποτυπώνεται ιδανικά από τον Κάρλος Φουέντες στο κορυφαίο μυθιστόρημα του 1975 «Terra nostra» (Αγρα) και στο πρόσφατο ρεπορταζιακό «Η θέληση και η τύχη» (Καστανιώτης), καθώς και από τον Ρομπέρτο Μπολάνιο στο «2666» (Αγρα).
Με αντίστοιχο πνεύμα επιστρέφει στο προσκήνιο και η ρωσική περίπτωση χάρη σε μερικές από τις πλέον διάσημες φωνές που αντιστάθηκαν στον σταλινισμό, όπως: ο Βίκτορ Σερζ, στο «Μεσάνυχτα στον αιώνα» του 1939, με πρωταγωνιστές τους αντικαθεστωτικούς που οδηγήθηκαν στα γκουλάγκ το 1934 (Scripta). Ο Βαρλάμ Σαλάμοβ στις «Αναμνήσεις από την Κολυμά» (Ινδικτος), όπου εκτοπίστηκε και ο ίδιος μεταξύ 1937-1951. Πρόκειται για το κορυφαίο λογοτεχνικό έργο για τα στρατόπεδα εργασίας και την αλλοτρίωση των κρατουμένων, το οποίο γράφτηκε μεταξύ 1954-1973 και πρωτομεταφράζεται στα ελληνικά. Ο ίδιος ο Τρότσκι στην εξορία αλλά και ο δολοφόνος του, Ραμόν Μερκαντέρ, όπως εμφανίζονται στο σύγχρονο πολιτικό μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα για τους θύτες και τα θύματα της κομμουνιστικής επανάστασης. Τίτλος του, «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (Καστανιώτης). Και ο «κόκκινος Τολστόι» Βασίλι Γκρόσμαν στη νουβέλα του «Μαντόνα Σιξτίνα» (Αγρα) και στο μυθιστόρημα «Ζωή και μοίρα» (Γκοβόστης) που είχε απαγορευτεί. Είναι σαφές ότι η ανάγκη να κατανοήσουμε την εποχή μας και τις αρρώστιες του καπιταλισμού συνδέεται αναπόσπαστα με την ανάγκη να αναστοχαστούμε - χωρίς πια να την δαιμονοποιούμε - τη μεγάλη κομμουνιστική ουτοπία του 20ού αιώνα και τις παρεκτροπές της.
«Στη φτώχεια, που πολλά κακά φέρνει μαζί της, μην προσθέτεις και τις ταλαιπωρίες του δανεισμού και του χρέους, αλλά και μην της στερείς το μόνο στο οποίο υπερέχει του πλούτου, την ξεγνοιασιά. Γιατί τότε προκύπτει η γελοία κατάσταση της παροιμίας: δεν μπορώ να κουβαλήσω την κατσίκα / φορτώστε στους ώμους μου το βόδι».
Είναι ο Πλούταρχος σε μία από τις πραγματείες των «Ηθικών» που έγραψε όσο δίδασκε Φιλοσοφία στη Ρώμη στα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ. Μεταφρασμένο και σχολιασμένο από την Πολυξένη Παπαπάνου, αυτό το κείμενο που κλείνει το μάτι στην επικαιρότητα θα κυκλοφορήσει άμεσα από τη Νεφέλη με τίτλο «Οι συμφορές του δανεισμού», δίνοντας το στίγμα της νέας σοδειάς βιβλίων.
Πράγματι, η καινούργια εκδοτική παραγωγή υπόσχεται καίριους τίτλους, που παρουσιάζουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: είτε πρόκειται για μυθιστορήματα, είτε για αυτοβιογραφικές αφηγήσεις, είτε για επιστημονικά δοκίμια και μελέτες, οι περισσότεροι δίνουν κλειδιά για την κατανόηση της σημερινής κατάστασης πραγμάτων. Συζητούν την οργή, την απελπισία, τον φόβο, την αβεβαιότητα, τη ματαίωση, την εγκληματικότητα, που εξαιτίας της κρίσης σμιλεύουν τις κοινωνίες μας, αλλά συνομιλούν και με το χθες όπου βρίσκονται οι ρίζες της σημερινής παθολογίας.
Το αστυνομικό μυθιστόρημα «Εύκολη λεία» του Τζον Χάρβεϊ (Πόλις) είναι χαρακτηριστικό διότι εστιάζει το ενδιαφέρον του στους παρίες του οικονομικού συστήματος: στους ευάλωτους και επικίνδυνους αποκλεισμένους. Αυτός ο βρετανός, έγινε γνωστός με τα δέκα μυθιστορήματά του για το Νότιγχαμ, μια πόλη με υψηλούς δείκτες εγκληματικότητας, τραυματισμένη από την αποβιομηχάνιση που εγκαινίασε η Θάτσερ. Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινείται και το μυθιστόρημα «Pigeon English» του Στίβεν Κέλμαν (Μεταίχμιο), ο οποίος εστιάζει στην αγριότητα που αναπτύσσεται στις μεικτές εγγλέζικες γειτονιές. Με αντίστοιχους προβληματισμούς, ο Αυστραλός Ρίτσαρντ Φλάναγκαν σχολιάζει στην «Αγνωστη τρομοκράτισσα» (Αγρα) την καταπάτηση των κοινωνικών δικαιωμάτων χάριν της επιβολής του νόμου και της τάξης - επιλογή πολιτική των δυτικών κυβερνήσεων που προτάσσει την ασφάλεια, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την κοινωνική συνοχή. Οι σκοτεινές πλευρές των σύγχρονων κοινωνιών αναδεικνύονται επίσης στα έργα των Αλαν Χόλινχερστ (Καστανιώτης), Μπρετ Ιστον Ελις και Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (Κέδρος).
Το ίδιο εύγλωττη για την προβληματική επικαιρότητα είναι και η περίπτωση του Μεξικού, που τέσσερις αιώνες τώρα δοκιμάζεται προσπαθώντας να συνθέσει τις πολιτισμικές, φυλετικές, θρησκευτικές, κοινωνικές και οικονομικές αντιθέσεις του και που μαστίζεται σήμερα από την ανεργία και την εγκληματικότητα. Αυτό το παράδειγμα της σύγκρουσης και της συγχώνευσης δυτικού και ντόπιου στοιχείου, αποτυπώνεται ιδανικά από τον Κάρλος Φουέντες στο κορυφαίο μυθιστόρημα του 1975 «Terra nostra» (Αγρα) και στο πρόσφατο ρεπορταζιακό «Η θέληση και η τύχη» (Καστανιώτης), καθώς και από τον Ρομπέρτο Μπολάνιο στο «2666» (Αγρα).
Με αντίστοιχο πνεύμα επιστρέφει στο προσκήνιο και η ρωσική περίπτωση χάρη σε μερικές από τις πλέον διάσημες φωνές που αντιστάθηκαν στον σταλινισμό, όπως: ο Βίκτορ Σερζ, στο «Μεσάνυχτα στον αιώνα» του 1939, με πρωταγωνιστές τους αντικαθεστωτικούς που οδηγήθηκαν στα γκουλάγκ το 1934 (Scripta). Ο Βαρλάμ Σαλάμοβ στις «Αναμνήσεις από την Κολυμά» (Ινδικτος), όπου εκτοπίστηκε και ο ίδιος μεταξύ 1937-1951. Πρόκειται για το κορυφαίο λογοτεχνικό έργο για τα στρατόπεδα εργασίας και την αλλοτρίωση των κρατουμένων, το οποίο γράφτηκε μεταξύ 1954-1973 και πρωτομεταφράζεται στα ελληνικά. Ο ίδιος ο Τρότσκι στην εξορία αλλά και ο δολοφόνος του, Ραμόν Μερκαντέρ, όπως εμφανίζονται στο σύγχρονο πολιτικό μυθιστόρημα του Λεονάρδο Παδούρα για τους θύτες και τα θύματα της κομμουνιστικής επανάστασης. Τίτλος του, «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (Καστανιώτης). Και ο «κόκκινος Τολστόι» Βασίλι Γκρόσμαν στη νουβέλα του «Μαντόνα Σιξτίνα» (Αγρα) και στο μυθιστόρημα «Ζωή και μοίρα» (Γκοβόστης) που είχε απαγορευτεί. Είναι σαφές ότι η ανάγκη να κατανοήσουμε την εποχή μας και τις αρρώστιες του καπιταλισμού συνδέεται αναπόσπαστα με την ανάγκη να αναστοχαστούμε - χωρίς πια να την δαιμονοποιούμε - τη μεγάλη κομμουνιστική ουτοπία του 20ού αιώνα και τις παρεκτροπές της.
www.tanea.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου